Η παρουσία Κρυπτοχριστιανών στον Πόντο (Μικρά Ασία) κατά τον 19ο και έως τις αρχές του 20ου αιώνα αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά επίσημα το 1856 εκμεταλλευόμενοι την έκδοση του σουλτανικού διατάγματος «Χάτι Χουμαγιούν», που υποσχόταν θρησκευτική και πολιτική ελευθερία σε όλους τους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σχηματίστηκαν διεθνείς επιτροπές που κατέγραφαν τους κρυπτοχριστιανούς υπό την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων προκειμένου να αναγνωριστούν ως χριστιανοί. Το 1857 είχαν απογραφεί 30.000 άτομα, μεταξύ των οποίων και ολόκληρα χωριά.
Οι οθωμανικές αρχές θορυβημένες από το γεγονός σταμάτησαν την απογραφή και έλαβαν μέτρα εναντίον όσων είχαν αναγνωριστεί επίσημα ως χριστιανοί. Το χειρότερο μέτρο ήταν η επιστράτευση που ισοδυναμούσε με θάνατο καθώς οι κρυπτοχριστιανοί αντιμετωπίζονταν ως αρνησίθρησκοι στα στρατόπεδα. Έτσι πολλοί κατέφυγαν στη Ρωσία.
Το 1910 η νεοτουρκική βουλή επανέλαβε την αναγνώριση των κρυφών χριστιανών αλλά η ταραχώδης περίοδος που ακολούθησε εμπόδισε τους τελευταίους από το να επωφεληθούν από την αναγνώριση. Στην ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε πολλοί κρυπτοχριστιανοί παρέμειναν στην Τουρκία καταγραμμένοι επίσημα ως μουσουλμάνοι. Σύλλογος Μικρασιατών Πεύκης – Λυκόβρυσης “ΙΩΝΙΑ”.
