Τους Τουρκαλβανούς, ο Περραιβός τούς χώρισε σε τέσσερις κατηγορίες και κατέγραψε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους
Στα «Πολεμικά Απομνημονεύματα» του Χριστόφορου Περραιβού εκτός από πληροφορίες για τις μάχες των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, βρίσκουμε και τις περιγραφές τεσσάρων αλβανικών φυλών που κατοικούσαν στην Ήπειρο και βορειότερα: τους Τσάμηδες, τους Λιάπηδες, τους Τόσκηδες και τους Γκέγκηδες.
Σύμφωνα με τον Χριστόφορο Περραιβό, τα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, ο Χουρσίτ Πασάς συγκέντρωσε στα Ιωάννινα 36.000 Τουρκαλβανούς στρατιώτες για να προετοιμάσει εκστρατεία στην Πελοπόννησο.
Αυτούς, λοιπόν, τους λεγόμενους Τουρκαλβανούς, ο Περραιβός τούς χώρισε σε τέσσερις κατηγορίες και κατέγραψε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, έτσι όπως εκείνος τους γνώρισε στην Ήπειρο.
Αλβανικές φυλές
- Τσάμηδες
Οι Τσάμηδες κατοικούσαν στη Θεσπρωτία, στην περιοχή που ονομαζόταν Παρακάλαμος.
Είχαν εγκατασταθεί σε μια περιοχή που άρχιζε από τους πρόποδες του Σουλίου κι έφτανε έως τον Δώδωνα ποταμό.
Οι Τσάμηδες ήταν θρήσκοι, αλαζόνες, ορμητικοί στον πόλεμο, αλλά εύκολα υποχωρούσαν και τρέπονταν σε φυγή. Ως προς την εξωτερική τους εμφάνιση ήταν δυνατοί και όμορφοι, με καλό γούστο και όμορφα ρούχα, αλλά δεν διέθεταν καλό χαρακτήρα καθώς δεν τηρούσαν τις συμφωνίες και τις υποσχέσεις που έδιναν. Φημίζονταν ως καλοί χορευτές και οι περισσότεροι ήταν δίγλωσσοι, μιλώντας και Αλβανικά και Ελληνικά.
- Λιάπηδες
Δεύτερη φυλή μετά τους Τσάμηδες κατατάσσονται οι Λιάπηδες. Αυτοί εκτείνονταν σε μια μεγάλη περιοχή που άρχιζε από τον Δώδωνα ποταμό και έφτανε βόρεια μέχρι την Αυλώνα. Οι Λιάπηδες έδειχναν εξαιρετική ανδρεία στον πόλεμο και γενικά σαν άνθρωποι ήταν πολύ φιλόξενοι. Ως προς την εξωτερική εμφάνιση ήταν άσχημοι, μικρόσωμοι και κακοντυμένοι ή μάλλον ντυμένοι πάντα με βρομερά ρούχα.
Οι Λιάπηδες φημίζονταν ως τρομεροί ζωοκλέφτες, οι οποίοι κινούνταν πάντα στο σκοτάδι για να κλέβουν πρόβατα, και για να μην γίνονται εύκολα αναγνωρίσιμοι, επέλεγαν εσκεμμένα να είναι μονίμως βρόμικοι. Αυτοί μιλούσαν μόνο Αλβανικά και αν κάποιοι γνώριζαν Ελληνικά, τα μιλούσαν πολύ άσχημα.
- Τόσκηδες
Οι Τόσκηδες γειτόνευαν με τους Λιάπηδες και ήταν το ίδιο ανδρείοι και φιλόξενοι με εκείνους.
Οι Τόσκηδες ήταν γενικά πιο ειρηνικοί σε σχέση με τις άλλες φυλές Αλβανών και σε αντίθεση με τους Τσάμηδες τηρούσαν τις υποσχέσεις και ήταν πιστοί στους φίλους τους.
Ως προς την εξωτερική εμφάνιση, ήταν μετρίου αναστήματος με δυνατό σώμα και τα κεφάλια τους ήταν μεγάλα και σφαιροειδή.
Όπως οι Λιάπηδες, έτσι κι αυτοί μιλούσαν μόνο Αλβανικά.
- Γκέγκηδες
Τελευταία φυλή ήταν οι Γκέγκηδες, οι οποίοι κατοικούσαν πιο βόρεια σε σχέση με τις άλλες τρεις φυλές.
Οι Γκέγκηδες διέφεραν από τους άλλους Τουρκαλβανούς, καθώς ήταν μεγαλόσωμοι και πιο ανδρειωμένοι. Ενώ ήταν εκ φύσεως ορμητικοί στον πόλεμο και άντεχαν στις κακουχίες, ωστόσο δεν ακολουθούσαν κανένα στρατηγικό σχέδιο, γι’ αυτό εύκολα οδηγούνταν σε αταξία.
Ως άνθρωποι παρουσιάζονται ειλικρινείς και πιστοί στις υποσχέσεις τους, αλλά χωρίς ιδιαίτερη εξυπνάδα, καθώς δεν διέθεταν την ικανότητα να κάνουν σωστές σκέψεις και να αντιλαμβάνονται γρήγορα.
Η διάλεκτος που μιλούσαν οι Γκέγκηδες ήταν μια μείξη της Ιλλυρικής με την Αλβανική γλώσσα, ενώ αγνοούσαν τελείως την ελληνική γλώσσα.
«Πολεμικά Απομνημονεύματα» του Χριστόφορου Περραιβού, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821
